Wanneer een vogel het eigen nest bevuilt, is dat een signaal dat er iets aan de hand is. Het is tegennatuurlijk om je jongen groot te brengen in een bevuild nest, tenzij je zelf óók in een bevuild nest bent opgegroeid en het daardoor niet ziet. Bij kindermishandeling gaat het vaak om een patroon dat van generatie op generatie wordt doorgegeven, net zolang tot iemand in de familielijn het onder ogen durft te komen.

José Al (psychotraumahulpverlener, docent, onderzoeker, dichter en spreker) schreef het boek ‘Het bevuilde nest’ over vroegkinderlijk trauma zoals mishandeling of verwaarlozing. Aan het begin van haar loopbaan begeleidde ze vanuit de GGZ mensen met persoonlijkheidsproblematiek en psychotrauma. Met het rehabilitatiemodel als inspiratiebron keek ze vooral naar iemands mogelijkheden in plaats van de focus te leggen op de moeilijkheden, zonder daarbij voorbij te gaan aan de pijn die iemand in zijn problemen kan ervaren. Deze gelijkwaardige en veerkrachtige mensvisie vormt nu ook de basis van haar missie: onverschrokken zet ze zich in voor vroegsignalering en preventie van kindermishandeling.

Vrij komen van de familiewond

José: “Van kleins af aan draag ik een warm hart voor alles wat leeft, met name voor kinderen en dieren die in stilte lijden of bijna onzichtbaar verstoten zijn. Ik kan goed invoelen hoe het is om pijn te (ver)dragen in een volkomen afhankelijke situatie. De kern van mijn missie is om mensen met zachte kracht voorbij de blinde vlekken en aannames te bewegen, zodat het verborgen leed dat kindermishandeling heet in het licht gezet wordt.”

Haar focus ligt op het opleiden en begeleiden van zorgprofessionals die werken met vroegkinderlijk trauma. Ze ontwikkelde daarvoor de methode Beeldta-AL, een schrijf- en tekenexposure gecombineerd met oefeningen uit de lichaamsgerichte psychotraumatherapie. “Het is belangrijk dat er meer mensen komen die zich met kennis, kunde en ervaring inzetten voor een samenleving waarin mensen vrijer komen van zowel de persoonlijke als de transgenerationele familiewond.”

Haar ervaringsdeskundigheid en ruim vijfentwintig jaar werkervaring zorgen ervoor dat José een stevige visie heeft op de diepgaande gevolgen van chronische vroegkinderlijke traumatisering. “Mijn persoonlijke levenservaring met vroegkinderlijk trauma en psychische klachten, mijn werkervaring in de psychotraumahulpverlening en mijn onderzoekswerk hebben mij duidelijk gemaakt hoe weinig kennis zowel professionals, lotgenoten als omstanders hebben over dit onderwerp. Kindermishandeling gaat ons allemaal aan, al beseffen mensen dat vaak niet. Daarom heb ik mijn boek op zo’n manier geschreven dat het voor iedereen toegankelijk is.”

Lezen met zelfzorg

‘Het bevuilde nest’ is opgedeeld in drie delen. Het boek begint met het verhaal van Astrid, die aangrijpend eerlijk vertelt over haar herinneringen, ervaringen en strijd. Deel twee beschrijft de toelichting en onderbouwing vanuit José’s dagelijkse praktijk in de psychotraumahulpverlening, en het derde deel geeft inzicht in de effecten van een onveilige thuissituatie op het kind dat erin opgroeit – ook op de lange termijn: wanneer het kind volwassen is. Dit deel is gebaseerd op het doorlopende onderzoek dat José sinds 2018 leidt en waaraan tweehonderd mensen tussen de 24 en 89 jaar deelnemen die allen zijn opgegroeid in een gezin waarin zij bij beide ouders niet veilig waren. Deze ervaringsdeskundigen hopen dat de bevindingen uit het onderzoek via dit boek zullen terugvloeien naar de samenleving; naar de plekken waar signalen van opgroeien in onveiligheid nog te weinig worden opgepakt.

José heeft haar poëzie en Fine Art kunstfoto’s door de tekst heen verweven: “Omdat juist kunst zo helpend, helend en verhelderend werkt. Het boek is als een adventskalender: je opent steeds een ander luikje in het boek en daarmee ook in je persoonlijke bewustzijn en ervaring. Het is goed om te weten dat je het boek niet in chronologische volgorde hoeft te lezen. Sterker nog, wanneer je merkt dat het levensverhaal van Astrid je emotioneel te diep raakt en ontregelt, is het belangrijk om hiernaar te luisteren. Lees dan bijvoorbeeld eerst alleen de gedichten. De drie verschillende delen zijn afzonderlijk van elkaar te lezen en de hoofdstukken zijn bewust kort en helder gehouden zodat de drempel om het boek op te pakken zo laag mogelijk is.”

Losse eilanden

In het boek zijn ook de uitkomsten te lezen van het onderzoek dat José gehouden heeft onder vijfhonderd professionals die rechtstreeks of zijdelings met kinderen en gezinnen werken. Het gaat onder anderen om professionals van de politie, (kinder)psychologen, huisartsen, (school)maatschappelijk werkers, tandartsen, Spoedeisende Hulp-verpleegkundigen, Veilig Thuis-medewerkers, leerkrachten, wijkagenten en jeugdzorgmedewerkers. “Als begeleider van het onderzoek heb ik kunnen meekijken ‘in de keuken en receptuur’ van deze verschillende professionals. De benadering en werkwijze zijn soms totaal verschillend, maar de warme harten voor de slachtoffers van kindermishandeling zijn hetzelfde. Bij vroegsignalering is het bijzonder helpend als de verschillende disciplines samenwerken, als ze van en met elkaar leren. De meest bevlogen professionals werken heel hard op hun eigen kleine eilandje. Als je het grotere geheel bekijkt dan zie je ineens dat ook het goedbedoelende ‘hulpverlenersland’ op een disfunctioneel gezin lijkt: het zijn allemaal losse eilandjes waarop iedereen vooral alles alleen doet. Vandaar dat mijn adagium is: ‘Vele harten maken licht werk, want alleen samen kunnen we werkelijk het verschil maken!’”

Meer lezen en/of het boek bestellen? Kijk op: dewegnaarbinnen.nl