De online wereld is voor jongeren net zo echt als een gesprek op het schoolplein – misschien zelfs echter. Het is dus ook belangrijker dan ooit dat ouders op de hoogte zijn van de risico’s die zich voordoen op het internet, zoals online seksueel geweld. Het is een onderwerp waar veel ouders liever niet over nadenken, maar bewustwording en open communicatie zijn cruciale wapens in de strijd tegen deze vorm van misbruik.

Het echte leven online

Jongeren zijn in ontwikkeling en zoeken hun identiteit, waarbij ze vaak experimenteren met relaties en seksualiteit. Het is belangrijk te begrijpen dat het normaal is voor jongeren om dit ook online te doen. Of misschien zelfs: juíst online. Dit hoort bij hun ontwikkeling en is op zichzelf geen probleem. Wel is het belangrijk dat ze leren wat gezonde grenzen zijn, hoe ze respectvol met zichzelf en anderen omgaan en wat de risico’s zijn van online gedrag.

Communicatie en relaties spelen zich steeds vaker via digitale kanalen af. De combinatie dat jongeren digitaal vaardig zijn maar emotioneel nog in ontwikkeling, maakt hen extra kwetsbaar voor manipulatie, groepsdruk en misleiding online. Veel jongeren voelen zich bovendien niet vrij om met hun ouders te praten over dit soort ervaringen uit angst voor schaamte, straf of onbegrip. Juist door deze ontwikkeling te erkennen, kunnen ouders het gesprek aangaan zonder oordeel – en zo veiligheid en vertrouwen bieden.

What happens online… (Wat online gebeurt…)

Online seksueel geweld omvat verschillende vormen van grensoverschrijdend gedrag via het internet. Denk hierbij aan sexting onder dwang, grooming (het online benaderen van minderjarigen met als doel seksueel contact), sextortion (afpersing met seksueel getinte beelden), het verspreiden van seksueel beeldmateriaal zonder toestemming (ook wel ‘exposen’ genoemd), en seksuele intimidatie via berichten of sociale media. Ook deepfake-technologieën worden inmiddels ingezet om seksueel getinte beelden te manipuleren of te fabriceren. Daarnaast komt het voor dat wat online begint, ook offline plaatsvindt. Hierbij kun je denken aan afpersing die online begonnen is, maar waarbij de pleger het slachtoffer dwingt tot een ontmoeting offline.

… doesn’t stay online (… blijft niet online)

De impact van online seksueel geweld kan diepgaand en langdurig zijn. Net zo diepgaand en langdurig als de impact van offline seksueel geweld. Jongeren kunnen zich schamen, schuldig voelen, angstig of depressief worden, zich isoleren of zelfs suïcidale gedachten ontwikkelen. Ook hun vertrouwen in anderen – en in zichzelf – kan ernstig beschadigd raken. Slachtoffers ervaren vaak een gevoel van verlies van controle, wat extra traumatisch is omdat de beelden zich vaak eindeloos blijven verspreiden.

Wat kunnen ouders doen?

Als ouder heb je misschien het gevoel aan de zijlijn te staan van de wereld van je kind waarin je de regels niet kent. Je schreeuwt soms iets vanaf die lijn, maar écht begrijpen doe je het niet. Toch is je invloed groot en kun je veel betekenen vanaf de zijlijn.

Informeer jezelf: Zorg dat je weet wat online seksueel geweld inhoudt. Er zijn betrouwbare bronnen, zoals de websites van Centrum Seksueel Geweld, Helpwanted.nl of de politie, die duidelijke uitleg en actuele informatie bieden.

Wees benaderbaar: Het allerbelangrijkste is dat je kind weet dat het bij jou terecht kan. Luister zonder te oordelen. Laat merken dat je er bent om te helpen, niet om te straffen.

Praat op tijd: Wacht niet tot er iets misgaat. Bespreek op jonge leeftijd al wat respectvolle omgangsvormen zijn, ook online. Maak het normaal om over internetgedrag en relaties te praten. Heb je dat niet gedaan en is je kind inmiddels tiener en denk je: ‘laat dan maar, ik ben te laat’; niet doen! Wat voorheen je redenen ook waren om het gesprek niet te voeren; doe het alsnog. Het beste moment na ‘op jonge leeftijd’ is nú.

Leer ze kritisch nadenken: Moedig je kind aan om na te denken over wat ze delen, met wie, en waarom. Bespreek samen situaties: “Wat zou je doen als iemand je iets vraagt waar je je niet goed bij voelt?”

Gebruik de juiste hulpmiddelen: Er bestaan apps en instellingen waarmee je ongepaste content kunt beperken of in de gaten kunt houden wat je kind doet. Gebruik deze niet om te controleren, maar om samen veiligheid te creëren.

Weet wat je moet doen als het misgaat: Als je kind slachtoffer wordt, is het belangrijk om rustig te blijven. Het allergrootste cadeau dat je als ouder je kind kan geven, is jouw kalmte. Verzamel bewijs (zoals screenshots), meld het bij de juiste instanties (zoals Centrum Seksueel Geweld, Helpwanted.nl of de politie) en schakel professionele hulp in als dat nodig is. Laat je kind vooral weten dat het nooit hun schuld is.

Veilige haven

Je kunt als ouder niet alles voorkomen, maar je kunt wél het verschil maken door een veilige haven te zijn. Een plek waar je kind altijd terechtkan – ook als het online misgaat. Door open te luisteren, zonder oordeel, geef je vertrouwen en ruimte om te praten.

Blijf betrokken, blijf in gesprek en wees niet bang voor moeilijke onderwerpen. Juist dát maakt het verschil.

 

Geschreven door Sarah Tulling

Sarah Tulling (1982) is afgestudeerd toegepast psycholoog en werkt als casemanager bij Centrum Seksueel Geweld (CSG) in West-Midden Brabant. Ze ondersteunt slachtoffers van seksueel geweld. Niet alleen vanuit haar vak, maar ook vanuit persoonlijke ervaring. In 2022 kwam haar boek ‘Waarom reed je door de polder?’ uit, waarin ze vertelt over haar eigen worstelingen als slachtoffer en hulpverlener, maar daarnaast hoop geeft op een leven na seksueel geweld. Sarah schrijft regelmatig voor Fabriek69 een artikel, blog, column of een gedicht  over actualiteit met betrekking tot seksueel grensoverschrijdend gedrag.