Sarah Tulling (1982) is afgestudeerd toegepast psycholoog en werkt als casemanager bij Centrum Seksueel Geweld (CSG) in West-Midden Brabant. Ze ondersteunt slachtoffers van seksueel geweld. Niet alleen vanuit haar vak, maar ook vanuit persoonlijke ervaring. In 2022 kwam haar boek ‘Waarom reed je door de polder?’ uit, waarin ze vertelt over haar eigen worstelingen als slachtoffer en hulpverlener, maar daarnaast hoop geeft op een leven na seksueel geweld. Sarah schrijft regelmatig voor Fabriek69 een artikel, blog, column, gedicht etc over actualiteit met betrekking tot seksueel grensoverschrijdend gedrag.

 

Iedereen met een Netflix account lijkt in de ban van het waargebeurde verhaal Baby Reindeer waarin Donny Dunn – gespeeld door de ware persoon achter Donny: Richard Gad – jarenlang gestalkt wordt door Martha Scott na het aanbieden van een gratis kopje thee. Los van het feit dat het verhaal aangrijpend is, vind ik het fascinerend hoe Richard Gad zijn eigen verhaal vertelt en vertolkt. Ik kan met mijn mening soms recalcitrant zijn – en wars van series of films die bejubeld worden – maar ik kan niet anders dan Baby Reindeer fantastisch vinden.

 

Dader of slachtoffer?

Baby Reindeer laat meer realiteit zien dan alleen; ‘de stalker is de dader’. Dader- en slachtofferschap liggen dichterbij elkaar dan je als mens wil zien. We stoppen mensen in hokjes en categoriseren erop los alsof het gaat om een blik bonen in het juiste supermarktschap. Mensen en situaties in hokjes stoppen; we doen het onoverkomelijk allemaal. En gelukkig maar; het maakt de wereld overzichtelijk en duidelijk. Het in hokjes stoppen heeft dus een functie. Als het gaat om het categoriseren van daders en slachtoffers, is het stoppen in hokjes te kort door de bocht. Martha en Donny laten zien hoe dun de lijn tussen dader- en slachtofferschap werkelijk is.

Het is onder mijn huid gekropen, of eigenlijk moet ik zeggen: ‘Zíj is onder mijn huid gekropen.’ Verwarrend, schokkend, maar ook aandoenlijk en meelijwekkend… Dat is Martha Scott allemaal. En hoewel Baby Reindeer in de basis over stalking gaat en niet over seksueel geweld – wat toch duidelijk meer mijn gebied is – ontdekte ik een parallel met seksueel geweld en de gevolgen ervan.

 

 Om je kapot te schamen

Het is duidelijk dat Donny geeft om Martha. En ook dat hij medelijden heeft met haar. Donny raakt geobsedeerd door de vrouw die hem stalkt. In een seksueel misbruik situatie binnen de familie is het niet zelden zo dat het slachtoffer verwarring ervaart jegens de pleger. Als je misbruikt bent door je opa, blijft het naast de misbruiker ook nog altijd de man die je leerde schaken.

Maar waar ik verder op in wil gaan – en wat mij ook deed denken aan wat slachtoffers van seksueel geweld mee kunnen maken – is de genitale respons (lubricatie bij vrouwen, erectie bij mannen, klaarkomen). Als Donny probeert om een relatie op te bouwen met Teri, bemerkt Donny dat hij moeite heeft met het hebben van seks met Teri. Als Donny echter fantaseert over seks met Martha, lukt het Donny zijn fysieke seksleven nieuw leven in te blazen. Dat slachtoffers een genitale respons tijdens het seksueel geweld kunnen krijgen, is inmiddels wat meer uit de taboesfeer en gelukkig bekender aan het worden. Dat die genitale respons ook ná het seksueel geweld nog plaats kan vinden; dát is vrij nieuwe informatie. Probeer je eens voor te stellen dat je eerst misbruikt wordt en je lijf daarna nog altijd fysiek blijft reageren door de gedachte aan dat misbruik. Dit kan voor slachtoffers een enorme last zijn om te dragen. Veelal spreken slachtoffers zich niet uit over een genitale respons – en zeker niet de genitale respons die ná het seksueel geweld wordt ervaren – vanwege de schaamte, de walging over hun eigen lichaam of verwarring. Uit recent onderzoek is echter gebleken dat het regelmatig voor komt dat slachtoffers van seksueel geweld alleen tot seks in staat zijn als ze onderwijl fantaseren over het misbruik. In het onderzoek gaven sommige slachtoffers prijs automatisch een genitale respons te krijgen zodra ze denken aan de seksuele handelingen en/of de pleger. Bij anderen werkt het andersom: de traumatische herinneringen komen automatisch omhoog als ze seksueel actief zijn en daardoor fysieke en/of subjectieve opwinding ervaren. Slachtoffers voelen zich verraden door hun lichaam en geven zichzelf dan de schuld. Meer hierover is te lezen in het artikel ‘Ik schaam me kapot’ van Iva Bicanic dat is gepubliceerd in EMDR magazine 32.

 

Empathie

Martha kon rekenen op empathie van Donny. Het kostte hem dan ook de grootste moeite naar de politie te gaan. De politie verweet Donny ‘dat ie niet eerder was gekomen’. Niet alleen de politie wees met beschuldigende vinger naar hem. Zijn vriendin Teri verweet Donny dat ‘hij het waarschijnlijk wel fijn vindt gestalkt te worden’. Het is niet ver van de waarheid. Donny voelt zich gezien, erkend, misschien zelfs vereerd dat hij gestalkt wordt. Hij achtervolgt Martha zelfs naar haar woning, accepteert haar vriendschapsverzoek op Facebook en gaat in op een uitnodiging om haar verjaardag samen te vieren. ‘Stommerik’, dacht ik, om mezelf daarna te corrigeren en ook gegrepen te worden door empathie voor Martha. En ik dacht aan hoe ingewikkeld deze emoties kunnen zijn die maar over elkaar heen buitelen. Als ik dat al heb bij het kijken naar de serie, hoe moet het voor hem zijn geweest? En ik dacht aan hoe niets ooit zwart of wit is. Hoe een dader nooit alleen maar een dader is en een slachtoffer niet alleen een slachtoffer. En weer dacht ik aan hoe belangrijk het is hoe de omgeving reageert op het verhaal dat je gestalkt wordt of dat je misbruikt bent. Met wat menselijkheid, met empathie.